Hænsn

Ég hef fyllst skyndilegum áhuga á hænsnum. Nánar tiltekið íslenskum hænsnum. Þær eru tvennskonar: Svokallaðar ítalskar hænur sem eru hvítar og svokallaðar íslenskar landnámshænur. Hjá þeim gildir sérstök goggunarröð, eins og hjá hænsnum um víða veröld. Rannsóknir hafa leitt í ljós að sú sem er neðst í goggunarröðinni er jafnan greindust af öllum hænunum en veikburða og máttlaus. Hún er oft gogguð til dauðs en henni þykir það ekkert verra, enda eru svonefndar stoðhænur jafn æðrulausar og þær eru gáfaðar. Miklum ólíkindum sætir hversu virðingarröðin er föst hjá íslenskum hænum, venjuleg hæna fyllist andakt í návist sér æðri hænu og það þykir merkilegt í hópnum að hafa svo mikið sem hitt æðri hænsn. Fræðimenn hafa nefnt þetta snobbhænsnakerfi. Svo rammt kveður að þessu að þetta er miklum mun verra en hjá venjulegum beljum með fimm maga. Ef hæna hefur notið nærveru mektar- eða frægðarhænu sýnir skammtaeðlisfræðin fram á að til eru leiðir fyrir hana til að gera öðrum hænsnum þetta ljóst með því að varpa mynd fram í sameiginlega vitund hænsna, sem reyndar er alþjóðleg, rétt eins og rannsóknir hafa fyrir löngu sýnt fram á að gildir um mýs. Hænan vex þá í áliti meðal annarra hænsna og kemst ofar í goggunarröðina og gildir þá einu um náttúruval og hænuhæfni. Ítalskar hænur eru hvítar og verpa eggjum eins og hríðskotabyssur. Ekkert er til sem heitir lausaganga hænsna, nema fyrir utan leikskóla þar sem hún er bönnuð því hún mengar. Kyn tíðkast ekki meðal hænsnfugla, hinir fornu hanar eru hvergi til nema í þjóðsögum og kvenkyns hænur finnast ekki heldur svo vitað sé. Landnámshænur eru marglitar og oft með hárkollu. Þær sýna ekki sömu hjarðhegðun og hvítar hænur sem klæðast Maó-búningum og eru allar eins og búa í hvítum varpkössum sem þær eru jarðaðar í. Hænur krafsa í jörðina af eðlishvöt en engri sérstakri ástæðu af praktískum toga og hjá fágætum þjóðflokkum manna í frumskógum Austurlands hafa runnið saman málvitundir (svo) og ruglingur orðið með orðið „varp“ svo að til varð íþróttin hænsnavarp, sem gengur út á að grípa hænu á fótunum og varpa henni út í hafsauga.

Af því er komið forna mannanafnið Lofthæna.

Rannsóknum mínum verður ef til vill haldið áfram síðar